Nυχτερινή ενούρηση είναι η μη συνειδητή ή αθέλητη ούρηση κατά τη διάρκεια του ύπνου.Τα παιδιά συνήθως δεν ξυπνούν ούτε τη στιγ­μή που συμβαίνει ούτε αργότερα, από το βρεγ­μένο κρεβάτι. Συμβαίνει και στο μεσημεριανό ύπνο. Προϋποθέτει τουλάχιστον ένα επεισόδιο το μήνα και θα πρέπει το παιδί να έχει χρονολογική ή νοητική ηλικία άνω των πέντε ετών. Εάν η νυχτερινή ενούρηση είναι συνεχής από την εποχή που το παιδί έχει βγάλει τις πάνες, τό­τε καλείται πρωτοπαθής. Εάν όμως έχει μείνει τε­λείως στεγνό για τουλάχιστον έξι μήνες και ξα­ναρχίζει να βρέχεται το βράδυ, η ενούρηση κα­λείται δευτεροπαθής. Αυτή η μορφή είναι ανη­συχητική, γιατί μπορεί να υποκρύπτει δυσλει­τουργία της κύστης, κάποια άλλη παθολογική κατάσταση ή ψυχολογικά αίτια.

Πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής ενούρηση, συνοδευόμενη από μικροαπώλειες ούρων κατά τη διάρκεια της ημέρας, με ή χωρίς ουρολοιμώξεις, σημαίνει μια πιο σύνθετη κατάσταση και απαιτεί άμεση διερεύνηση. Θεωρείται το συχνότερο χρόνιο πρόβλημα της παιδικής ηλικίας. Συνιστά όμως ένα σύμπτω­μα και όχι μία νόσο. Η συχνότητα ανέρχεται σε 20% σε παιδιά ηλικίας πέντε ετών και υφίεσταται αυ­τομάτως κατά 15% το χρόνο, ενώ 0,5-1 % επιμέ­νει στην ενήλικη ζωή. Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική και ευθύνονται:

• Γενετικοί παράγοντες: Εάν ένας γονέας είχε ενούρηση, κάθε παιδί του έχει 44% πιθανότητα να είναι ενουρητικό και 77% πιθανότητα εάν και οι δύο γονείς ήταν ενουρητικοί.
•  Αναπτυξιακή καθυστέρηση του Κεντρικού Νευ­ρικού Συστήματος στο να αναγνωρίζει την αί­σθηση ότι η κύστη είναι γεμάτη και το παιδί να ξυπνά ή να αναβάλλει την ούρηση μέχρι το πρωί.
• Ελαττωμένη χωρητικότητα της κύστης, που αδυνατεί να κρατήσει τη νύχτα τον όγκο των πα- ραγόμενων ούρων.
• Νυχτερινή πολυουρία, που έχει αποδοθεί σε ε­λαττωμένη έκκριση της αντιδιουρητικής ορμό­νης από τον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια του ύπνου.
• Ψυχολογικοί και ψυχιατρικοί παράγοντες εμπλέκονται κυρίως στη δευτεροπαθή και τη με­τά ημερήσιων συμπτωμάτων ενούρηση.

Η ενούρηση αποτελεί ένα «Βαρύ φορτίο», τό­σο για το παιδί όσο και για όλη την οικογένεια, Το οικονομικό κόστος είναι μεγάλο και  συνυπολογίζοντας τα έξοδα σε πλύσιμο, απορρυπαντικά, ρουχισμό, στρώμα­τα, πάνες, επισκέψεις σε γιατρούς και ψυχολό­γους, κόστος θεραπείας και δαπάνη χρόνου. Ανεξάρτητα από την αιτιολογία της, η ενούρηση έχει σημαντικές συναισθηματικές επιπτώσεις για το παιδί. Έχει βρεθεί σε πολλές μελέτες ότι τα παιδιά αυτά έχουν χαμηλό αίσθημα αυτοεκτί­μησης, νιώθουν ενοχή, ταπείνωση και αμηχανία, έχουν την αίσθηση ότι είναι διαφορετικά, δυ­σκολεύονται να κάνουν φίλους ή να τους κρα­τήσουν, απομονώνονται, γίνονται αντικείμενο τρομοκρατίας στο σχολείο και κακοποίησης ή περίγελου από τους συμμαθητές, μειώνεται η απόδοσή τους στα μαθήματα, ζουν με το διαρκή φόβο ότι θα αποκαλυφθούν.  Έτσι, αποφεύγουν να πηγαίνουν σε κατασκη­νώσεις ή σχολικές εκδρομές και να κοιμηθούν σε φιλικό ή συγγενικό σπίτι. Η επί μακρόν υφιστάμενη ενούρηση μπορεί να προκαλέσει δευτερογενώς ψυχιατρικά προβλήματα αργότερα στη ζωή του παιδιού.

Η στάση των γονιών έχει δύο όψεις. Στη μία, οι γονείς ανησυχούν για το πρόβλημα και τις επιπτώσεις στις κοινωνικές σχέσεις και τη συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού. Θεωρούν το Βαθύ ύπνο αιτία του προβλή­ματος και προσπαθούν να το αντιμετωπί­σουν με ξύπνημα μία ή περισσότερες φορές κάθε βράδυ.

Στην άλλη, οι γονείς είναι μη ανεκτικοί απέ­ναντι στο παιδί. Το μαλώνουν και το ενοχοποι­ούν, λέγοντας ότι είναι αδιάφορο, τεμπέλικο και υπονοούν ότι το κάνει σκόπιμα. Περίπου το ένα τρίτο των γονιών αυτής της ομάδας τιμωρούν τα παιδιά τους με μια κλιμάκωση στη σοβαρό­τητα της τιμωρίας, με χειρότερη έκφραση τη φυσική κακοποίηση.Ο οικογενειακός παιδίατρος θα ξεκαθαρίσει αν πρόκειται για απλή πρωτοπαθή ενούρηση ή πιο σύνθετο πρόβλημα, που χρειάζεται παραπο­μπή σε κάποιον ειδικό ή σε εξειδικευμένο κέντρο. Η ενούρηση είναι ένα πρόβλημα που μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί το αργότερο μέχρι τα οχτώ χρόνια ζωής. Όσο γρηγορότερη η πα­ρέμβαση τόσο πιο αποτελεσματική είναι και συ­νοδεύεται από αποκατάσταση του αισθήματος αυτοεκτίμησης του παιδιού.

Αρχικά, πρέπει να απενοχοποιηθεί το παιδί ως υπεύθυνο του προβλήματος, να εξηγηθεί η αι­τιολογία και να υποστηριχτούν το ίδιο και η οι­κογένεια για τη θεραπευτική αγωγή και τους προτεινόμενους χειρισμούς. Η εφαρμοζόμενη θεραπευτική παρέμβαση σήμερα έχει τρία σκέλη: τη θεραπεία συμπερι­φοράς, τη φαρμακευτική αγωγή και την ψυχο­θεραπεία.

Η θεραπεία συμπεριφοράς περιλαμβάνει διά­φορα προγράμματα ξυπνήματος του παιδιού με ειδικά σχεδιασμένο τρόπο, με κύρια μέθοδο όμως το ξυπνητήρι ενούρησης, το οποίο έχει την ιδιότητα να χτυπά με την έναρξη της ούρησης κι έχει το μεγαλύτερο ποσοστό μόνιμης αποκατά­στασης, Στα φάρμακα περιλαμβάνονται η αντιδιουρητική ορμόνη υπό μορφή ψεκασμού στη μύτη κά­θε βράδυ τριάντα-εξήντα λεπτά πριν από τον ύ­πνο και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά σε μικρή δόση κάθε βράδυ, μία ώρα προ του ύπνου. Ο ειδικός θα εκτιμήσει σε ποιες περιπτώσεις το παι­δί και η οικογένεια χρειάζονται ψυχολογική υπο­στήριξη ή παρέμβαση.

Συμπερασματικά, η ενούρηση είναι μια σύνθε­τη κατάσταση, που οφείλεται σε αλληλεπίδραση οργανικών και ψυχολογικών παραμέτρων και είναι το αποτέλεσμα γενετικής δομής κι επίδρα­σης περιβαλλοντικών παραγόντων. Η έγκαιρη α­ντιμετώπιση συμβάλλει στη σωστή συναισθημα­τική και νοητική εξέλιξη του.

Kείμενο: Φιλαδέλφεια Κομιάνου/Παιδίατρος-παιδονεφρολόγος/Ιατρικά