Νομίζετε ότι το πιτσιρίκι σας δυσκολεύεται να προφέρει κάποια σύμφωνα και οι προτάσεις του είναι μικρές κι ασύντακτες;
Το παιδί μου δεν μιλά ακόμα καθαρά
Τα προβλήματα στην ομιλία των παιδιών δεν είναι σπάνια, αλλά ούτε και αδιόρθωτα.
Πολλά παιδιά προσχολικής κυρίως ηλικίας παρουσιάζουν δυσκολίες στην ομιλία και εμφανίζουν δυσνόητη, απλοποιημένη “μωρουδίστικη” ή μη καθαρή ομιλία. Οι δυσκολίες αυτές μπορούν να οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, οι οποίοι θα πρέπει να ελεγχθούν από εξειδικευμένους στα θέματα λόγου και ομιλίας επιστήμονες. Αρχικά θα πρέπει να αποκλειστούν τα οργά προβλήματα και οι παθήσεις που πιθανόν ευθύνονται για τις διαταραχές στον λόγο και στην ομιλία. Εάν ο παραπάνω έλεγχος είναι αρνητικός, είναι πολύ πιθανό η μη “καθαρή” ομιλία να οφείλεται σε μια εξελικτική ανωριμότητα ή διαταραχή του φωνολογικού συστήματος.
Ποια είναι τα στάδια φυσιολογικής ανάπτυξης του λόγου σ’ ένα παιδί;
Παιδί έως 12 μηνών
• Το μωρό αντιδρά στους ήχους.
• Κάνει βλεμματική επαφή.
• Αναγνωρίζει τη φωνή της μητέρας του.
• Χαμογελά όταν του μιλάτε.
• Ανταποκρίνεται στο όνομά του.
• Γυρίζει το κεφάλι του προς την πηγή των ήχων.
• Διαθέτει κάποιο βασικό λεξιλόγιο.
Παιδί έως 2 χρονών
• Το λεξιλόγιό του διαθέτει 20-50 λέξεις.
• Υπακούει σε απλές εντολές.
• Χρησιμοποιεί δύο λέξεις για να σχηματίσει φράσεις.
• Χρησιμοποιεί συμβολικά διάφορα παιχνίδια (π.χ τάϊσμα μωρού κ.α).
Παιδί έως 3 χρονών
• Απαντάει σε ερωτήσεις.
• Κάνει απλές προτάσεις.
• Μπορεί να παρακολουθήσει ένα διάλογο.
• Του αρέσουν τα παραμύθια και τα παρακολουθεί με ευκολία.
• Κάνει ερωτήσεις.
Παιδί έως 4 χρονών
• Απαντάει σε όλα τα είδη ερωτήσεων.
• Γίνεται κατανοητό και από ανθρώπους που δεν γνωρίζει.
• Η ομιλία του πλησιάζει περισσότερο σε αυτή των ενηλίκων όσον αφορά τη γραμματική και το συντακτικό.
• Διηγείται τις εμπειρίες του.
Ποιες παθήσεις προκαλούν διαταραχές στο λόγο και στην ομιλία;
Σε πολλά παιδιά η εξέλιξη του λόγου μπορεί να γίνεται με αργό ρυθμό ακολουθεί μια μη τυπική πορεία εξέλιξης. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, στις οποίες συγκεκριμένες παθήσεις ευθύνονται για τις διαταραχές στον λόγο και στην ομιλία.
Τα προβλήματα στην ακοή είναι καθοριστικής σημασίας. Η βαρηκοΐα, ακόμα κι αν είναι ήπια ή παροδική, μπορεί να ευθύνεται για καθυστέρηση στον λόγο και στην ομιλία.
Μια από τις συνήθεις παθήσεις της παιδικής ηλικίας, που συνήθως οδεύεται από παροδική βαρηκοΐα, είναι η εκκριτική ωτίτιδα, στην οποία εμφανίζεται συλλογή υγρού πίσω από το τύμπανο. Η βλάβη του ακουστικού νεύρου που δημιουργεί μόνιμη βαρηκοΐα ή κώφωση είναι μια από τις αιτίες σοβαρών διαταραχών στον λόγο και στην ομιλία.
Σε ορισμένες συγγενείς ανωμαλίες και διάφορα σύνδρομα εμφανίζονται διαταραχές στην επικοινωνία και στον λόγο. Στο σύνδρομο Down υπάρχει καθυστέρηση της φωνολογικής και γλωσσικής εξέλιξης λόγω νοητικής υστέρησης και συχνά βαρηκοΐας. Στις σχιστίες, όπου υπάρχει δυσπλασία της στοματικής κοιλότητας, μπορεί να υπάρχουν καθυστέρηση στην γλωσσική ανάπτυξη, διαταραχές στην άρθρωση και βαρηκοΐα παρότι η δυσπλασία έχει αποκατασταθεί χειρουργικά.
Οι μυοπάθειες και οι νευρολογικές παθήσεις όπως η εγκεφαλική παράλυση προκαλούν διαταραχές στον λόγο και στην ομιλία, συχνά ιδιαίτερα σοβαρές.
Επίσης κύριο γνώρισμα διαφόρων ψυχιατρικών διαταραχών, όπως ο παιδικός αυτισμός, είναι οι σοβαρές διαταραχές στην επικοινωνία. Τέλος, η δυσλεξία είναι μία από τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες που εκδηλώνεται μόνο με προβλήματα στον γραπτό λόγο. Υπάρχουν όμως πάρα πολλά παιδιά κυρίως προσχολικής ηλικίας, τα οποία δεν έχουν κάποιο οργανικό πρόβλημα και εμφανίζουν διαταραχές στον λόγο ή στην ομιλία. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα αφήνουμε χωρίς βοήθεια και ότι δεν υπάρχει πρόβλημα!
Πρόκειται για περιπτώσεις με «εξελικτικές διαταραχές λόγου και ομιλίας». Σε αυτές ανήκουν η “ειδική γλωσσική διαταραχή”, όπου υπάρχει δυσκολία του παιδιού να κατανοήσει και να δημιουργήσει ανάλογες με την ηλικία του γλωσσικές δομές και οι “εξελικτικές φωνολογικές διαταραχές”, όπου το παιδί απλοποιεί τις λέξεις π.χ. αλλάζοντας τους φθόγγους ή μειώνοντας τις συλλαβές.
Όλα τα παιδιά όμως λόγω νευροφυσιολογικών περιορισμών απλοποιούν τις λέξεις σε κάποιες φάσεις της εξέλιξης της ομιλίας τους. Πρόβλημα υπάρχει, όταν η φωνολογική ανάπτυξη του παιδιού δεν συμβαδίζει με την ηλικία του.
Ποιες ενδείξεις στη συμπεριφορά του παιδιού θα με κάνουν να ζητήσω τη βοήθεια του ειδικού;
Τα παιδιά με δυσκολίες στην επικοινωνία, στον λόγο ή στην ομιλία δεν παρουσιάζουν απαραίτητα όλα τα παρακάτω. Έτσι, αν παρατηρήσετε έστω κάποιες από τις ακόλουθες ενδείξεις, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με ειδικό σε θέματα λόγου επιστήμονα. Ενδείξεις μπορεί να είναι ότι το παιδί:
• Το παιδί δεν αντιδρά σε ήχους. Δεν δείχνει σημεία επικοινωνίας με το περιβάλλον.
• Το παιδί κάνει επαναλαμβανόμενες, μονότονες ή στερεότυπες κινήσεις του σώματος, του κεφαλιού ή των άκρων. Δεν διατηρεί βλεμματική επαφή με πρόσωπα ή αντικείμενα.
•Το παιδί έχει εμμονές ή ασχολείται με ιδιόρρυθμο τρόπο με τα αντικείμενα και τα παιχνίδια του.
• Δεν ανταποκρίνεται στις προσπάθειες σας να επικοινωνήσετε μαζί του, δεν κατανοεί πάντα αυτό που του λέτε ή δεν αντιδρά κατάλληλα στις οδηγίες που του δίνετε.
• Η ομιλία του είναι αρκετές φορές άσχετη με τις ερωτήσεις που του κάνετε ή με τη συζήτηση σας.
• Η ομιλία του παιδιού δεν είναι καθαρή και μιλά «μωρουδίστικα». Δεν το καταλαβαίνουν όποιοι δεν το βλέπουν συχνά.
• Ορισμένες φορές ακούγεται σαν να «μασάει» τις λέξεις και η άρθρωση του δεν έχει ακρίβεια.
• Το λεξιλόγιο του δεν είναι τόσο πλούσιο όσο άλλων παιδιών της ηλικίας του. Κάνει φράσεις μόνο με δύο-τρεις λέξεις χωρίς άρθρα, προθέσεις ή άλλα γραμματικά στοιχεία παρότι είναι σε ηλικία που πηγαίνει σε παιδικό σταθμό. Δεν συντάσσει σωστά.
• Δυσκολεύεται να ξεκινήσει να μιλά, επαναλαμβάνει πολλές φορές την πρώτη συλλαβή ή κολλάει στον πρώτο ήχο της λέξης. Επαναλαμβάνει τα άρθρα των λέξεων ή μικρές λέξεις όπως το “και”.
• Δυσκολεύεται να μάθει πράγματα καθημερινής ρουτίνας ακόμα και έπειτα από πολλές προσπάθειες.
• Το παιδί δεν διατηρεί αυτή τη γνώση και δεν μπορεί να ξανακάνει το ίδιο πράγμα την επόμενη μέρα.
• Έχει δυσκολίες στην ανάγνωση και στη γραφή, δηλαδή στον γραπτό λόγο.
Σε ποια ηλικία θα πρέπει το παιδί μου να ξεκινήσει λογοθεραπεία;
Η προσχολική ηλικία είναι αυτή κατά την οποία συνήθως το παιδί πρέπει να αρχίσει τη λογοθεραπεία, ώστε πηγαίνοντας στο δημοτικό να έχει λύσει το πρόβλημα λόγου του. Όμως, οακριβής χρόνος έναρξης εξαρτάται πάντα από το είδος της διαταραχής, την έκταση της και τους παράγοντες που εμπλέκονται σ’ αυτήν.
Τέλος, για καθετί που σας προβληματίζει σχετικά με την εξέλιξη του λόγου του παιδιού σας, για ενημέρωση και συμβουλές, επικοινωνήστε χωρίς φόβο, προκατάληψη ή ενδοιασμούς με τους ειδικούς στα προβλήματα λόγου. Πάντα η πρόληψη αλλά και η έγκαιρη παρέμβαση οδηγούν σε θετικό αποτέλεσμα καιαπομακρύνουν την πιθανότητα εμφάνισης δευτεροπαθών ψυχολογικών προβλημάτων.
Ευχαριστούμε το κέντρο Λόγος και Γραφή
Oλοκληρωμένες θεραπευτικές εφαρμογές για τον λόγο, τη φωνή και τη γραφή.
Από : Γιαννακόπουλο Δημήτρη, Λογοπαιδικός.
Σαγκαρίου 1, πλατεία Σπάθη Νίκαια, Αθήνα, τηλ: 210 4900666
